Prof. dr hab. Józef Jakub Wąsik urodzony w Nowym Kamieniu 21 sierpnia 1921 roku - zmarł 8 października 2009 roku, absolwent I Gimnazjum w Rzeszowie (1938), Liceum Pedagogicznego w Brzozowie (1945) i Uniwersytetu Wrocławskiego (prawo, 1951).

Prof. dr hab. Józef Jakub Wąsik

     Po ukończeniu w 1951 r. studiów prawniczych na Uniwersytecie Wrocławskim, trzydziestoletni wówczas mgr Józef Wąsik został zatrudniony jako młody asystent w Katedrze Prawa Cywilnego, a następnie w Katedrze Prawa Karnego, w której pod kierunkiem Witolda Świdy mógł realizować swoje zainteresowanie problematyką penitencjarną. Uczestniczył wówczas, w okresie od 1 sierpnia 1958 r. do 6 grudnia 1959 r., w eksperymencie realizowanym w Zakładzie Karnym Specjalnym dla Młodocianych Mężczyzn w Szczypiornie k. Kalisza - 1. W latach 1961-1963 J. Wąsik pracował w Ośrodku Badań Penitencjarnych w Ministerstwie Sprawiedliwości. W 1963 r. obronił na Wydziale Prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, przygotowaną pod kierunkiem prof. Jerzego Śliwowskiego rozprawę doktorską na temat kary dożywotniego pozbawienia wolności. Rozprawa ta została nagrodzona w konkursie "Państwa i Prawa", co z pewnością ułatwiło jej publikację.
     Już jako doktor nauk prawnych i adiunkt zatrudniony został w pierwszej w Polsce Katedrze Prawa i Polityki Penitencjarnej, kierowanej przez prof. Stanisława Walczaka kierownika Katedry Prawa Karnego Wykonawczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego.
     Od 1968 roku J. Wąsik pełnił obowiązki kierownika tej Katedry, został nim w 1970 r. po przyjęciu stanowiska docenta i sprawował tę funkcję do czasu przejścia na emeryturę w 1991 r. - 2. Stopień naukowy doktora habilitowanego J. Wąsik uzyskał w 1979 r. na podstawie rozprawy Kara krótkoterminowego pozbawienia wolności w Polsce, a w 1985 r. Rada Państwa nadała Mu tytuł naukowy profesora - 3, a następnie Józef Wąsik został zastępcą dyrektora Instytutu Kryminologicznego, oraz Kierownikiem Ogólnopolskiego Podyplomowego Studium Prawa Karnego Wykonawczego. Później członek Naukowego Zespołu Doradców Generalnego Dyrektora w Ministerstwie Sprawiedliwości oraz Komisji ds. opracowywania regulaminów wykonywania kary pozbawienia wolności oraz tymczasowego aresztowania, od 1980 roku ? w Komisji w Ministerstwie Sprawiedliwości do opracowywania zmian prawa karnego, a od 1996 r. - ekspert w Nadzwyczajnej Komisji Sejmowej ds. Kodyfikacji Prawa Karnego - 4. Dorobek naukowy Profesora J. Wąsika obejmuje ponad 130 publikacji, wspomniana praca: Kara dożywotniego więzienia w Polsce przyczyniła się do eliminacji tej kary w 1969 roku - 5. Pod Jego kierunkiem przygotowano ponad 550 prac dyplomowych i magisterskich - 6. W badaniach naukowych w zakresie prawa karnego wykonawczego, a ściślej w ich metodologii, zauważalna i ściśle przestrzegana jest zasada relacji pomiędzy treścią unormowań prawnych a ich stosowaniem i funkcjonowaniem w praktyce - 7. Zasadę tę po raz pierwszy sformułował prof. Jerzy Śliwowski, który nawiązując do relacji pomiędzy prawem karnym, prawem postępowania karnego i prawem karnym wykonawczym, ocenił iż o ile w nauce dwóch pierwszych z wymienionych gałęzi prawa przewagę uzyskują elementy strony formalnej, to nauki penitencjarne charakteryzuje pragmatyzm, konkretność sytuacji, liczenie się z realiami, tendencja do opierania się na faktach rzeczywistych, swoista empiria - 8.

Na pierwszym planie, drugi od lewej Józef Wąsik z pracownikami Uniwersytetu Wrocławskiego

     Wg J. Wąsika nie jest znany system prawny, w którym byłoby generalnie wyłączone zarówno warunkowe zwolnienie, jak i prawo łaski w stosunku do analizowanej kary. Nie jest znane też ustawodawstwo, w którym wyłączona byłaby możliwość ułaskawienia. Natomiast istnieją kraje, w których nie ma możliwości warunkowego zwolnienia. Daje się zaobserwować raczej tendencja do wprowadzania takiej możliwości, a nie do jej eliminowania. Możliwość warunkowego zwolnienia wprowadzono np. we Włoszech, później w Niemczech . Konstytucja RP przewiduje wyłączenie podmiotowe spod ewentualnego ułaskawienia dotyczące osób skazanych przez Trybunał Stanu. Tak więc poza samym tylko wskazaniem na instytucję ułaskawienia nie jest ona w żaden sposób bliżej określona od strony materialno-prawnej w przepisach prawa pozytywnego. Według profesora Józefa Wąsika przepisy procesowe regulują wyłącznie kwestie proceduralne. Indywidualne ułaskawienie towarzyszyło omawianej karze, podobnie jak innym karom najsurowszym od bardzo dawna. Stare kroniki notują takie przypadki, np. ułaskawienie przez Władysława Jagiełłę po zwycięstwie grunwaldzkim niejakiego Warcisława z Gotartowic, który w lochach zamku chęcińskiego odbywał karę dożywotniego więzienia. Współcześnie w niektórych krajach jest niemal regułą ułaskawianie skazanych na "dożywocie" (Dania, Finlandia i Szwecja). Opuszczają oni więzienia po kilkunastu (z reguły nie więcej niż po 15) latach.
     Według badań przeprowadzonych w Polsce przez J. Wąsika w latach 50. i 60. z prawa łaski w stosunku do "dożywotniaków" korzystano raczej rzadko (na 101 sprawców z prawa łaski skorzystało 9). Badania te wykazały, że łaskę stosowano w większości przypadków dopiero po odbyciu co najmniej połowy najwyższego wówczas ustawowego wymiaru kary terminowego więzienia - 10.
     Zakres zainteresowań naukowo-badawczych Prof. J. Wąsika obejmował problematykę wykonywania kary pozbawienia wolności, stosowanie warunkowego zwolnienia z odbycia reszty tej kary, efektywności środków zwalczania przestępczości oraz recydywy, zwalczania narkomanii - 11. Dorobek naukowy Profesora Józefa Wąsika stanowi istotny wkład do nauki prawa karnego wykonawczego. Przez długi jeszcze czas zachowywał aktywność naukową i dydaktyczną. Jeszcze przed przejściem na emeryturę podjął zajęcia dydaktyczne i wykonywał je przez 12 lat w Filii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Rzeszowie gdzie prowadził wykłady z prawa karnego. Liczne opracowania zachowują aktualność i są często cytowane w piśmiennictwie - 12.
     Uroczystości pogrzebowe odbyły się w dniu 14 października 2009 roku. Profesor Józef Wąsik spoczął na Cmentarzu Świętej Rodziny na Sępolnie we Wrocławiu przy ul. Smętnej.

Opracował: Mirosław Piędel
Członek Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Kamienia

Przypisy:

1. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Józefa J. Wąsika przygotowana pod red. L. Bogunii, Wrocław 1999, s. 301.
2. Stefan Lelental , Profesor Józef Jakub Wąsik (1921-2009), Przegląd Więziennictwa Polskiego, nr 66, Warszawa 2010 s. 173.
3. LEKSYKON NAUCZYCIELI I WYCHOWANKÓW I GIMNAZJUM I LICEUM W RZESZOWIE urodzonych pomiędzy XVII wiekiem a 1945 rokiem Tadeusz Ochenduszkoed.2015
4. www.uni.wroc.pl/wiadomosci/groby/uniwersyteckie-zaduszki-przewodnik-po-wroclawskich-cmentarzach
5. Przegląd Więziennictwa Polskiego, nr 66, Warszawa 2010 Stefan Lelental Profesor Józef Jakub Wąsik (1921-2009) s. 173.
6. Przegląd Więziennictwa Polskiego, nr 66, Warszawa 2010 Stefan Lelental Profesor Józef Jakub Wąsik (1921-2009) s. 173.
7. Wąsik J.,Kara dożywotniego pozbawienia wolności w Polsce, Warszawa 1963, s. 190.
8. Śliwowski J., Kodeks karny wykonawczy. Wykonanie kary pozbawienia wolności , Warszawa 1970, s. 41.
9. J. Wąsik, Kara dożywotniego więzienia w Polsce, Warszawa 1963, s. 102; J. Szumski, Problem kary dożywotniego pozbawienia wolności, PiP 1996, nr 1, s. 12.
10. J. Wąsik, Kara dożywotniego więzienia w Polsce, Warszawa 1963, s. 154?155.
11. Zwalczanie narkomanii w Polsce i w świecie: red. Józef Jakub Wąsik, Marek Staniaszek. Wrocław : UW, 1993.
12. Księga pamiątkowa ku czci profesora Józefa J. Wąsika / pod red. Leszka Boguni. Adres Wrocław : "Kolonia Limited", 1999.