Dzień Kultury i Tradycji w gminie Kamień Drukuj
Wpisany przez MBalut   
piątek, 24 sierpnia 2018 17:11

„Kultura - to co pozostaje, kiedy zapomnisz wszystko, czego się nauczyłeś” - Selma Lagerlof

     Pod takim tytułem 9 czerwca 2018 r. w Kamieniu odbyło się uroczyste spotkanie poświęcone ludziom, których działania w zakresie kultury i kultywowania tradycji przyczyniły się do rozwoju naszej „Małej Ojczyzny”.


     W spotkaniu uczestniczyli zaproszeni goście: Profesor Kazimierz Ożóg, Wójt gminy Ryszard Bugiel, Przewodniczący Rady Powiatu Jerzy Bednarz, duchowni - Ks. Prałat Tadeusz Wójcicki i Ks. Proboszcz Marian Gwizdak, Przewodniczący Rady Gminnej Mirosław Piędel, Przewodniczący Zarządu Towarzystwa Ziemi Niżańskiej Stanisław Gawryś i Tadeusz Krawczyk Prezes Fundacji JK.

 
     Szczególnie ważne było pojawienie się na tym spotkaniu pisarki Janiny Krawczyk-Włoch, wnuczki Wiktora Legutko - Magdaleny Bukowiec-Zając, wnuka Wandy i Jana Barańskich - Jana Adama Barańskiego, dr. Jana Kutyły, Konstantego Radomskiego - syna kronikarza Konstantego Radomskiego, Kazimierza Barabasza - syna Aleksandry i Zdzisława Barabaszów, Emilii Rurak reprezentującej Andrzeja Ruraka, Wiesława Cebuli reprezentującego muzykującą rodzinę Cebulów.

Wnuk Wandy i Jana Barańskich - Jan Adam Barański otrzymuje statuetkę z rąk Przewodniczącego TPK Józefa Czubata Ze statuetką wnuczka Wiktora Legutki Magdalena Bukowiec-Zając 

Pisarka Janina Krawczyk-Włoch Konstanty Radomski

     Przewodniczący Towarzystwa Przyjaciół Kamienia Józef Czubat przywitał gości i przedstawił najważniejsze zdarzenia w zakresie kultury mijającego stulecia odzyskania niepodległości.

     Poniżej podajemy skrót tego wystąpienia:


„Dzisiejsze spotkanie chcemy poświęcić ludziom, których działania w zakresie kultury i kultywowania lokalnych tradycji przyczyniły się do rozwoju naszej Małej ojczyzny.
     Polska po 100 latach niewoli, w 1918 r. odzyskała niepodległość, ale przez cały okres zaborów lokalni działacze, także w naszej wsi, prowadzili zakrojoną na szeroką skalę działalność kulturalną i społeczną.
     W okresie tym nastąpił widoczny rozwój gospodarczy Kamienia. Zbudowano nowe drogi, powstała Kasa Gminna, Kółko Rolnicze, zaczęły działać spichlerz zbożowy, tartak, młyn i cegielnia, a tradycją stały się cotygodniowe targi. Jednocześnie następował rozwój szkół, kościołów. Powstawało wiele nowych organizacji lokalnych.
     To zasługa wielu wspaniałych ludzi, którzy zapisali się na kartach naszej lokalnej historii. Pozwólcie Państwo, że wymienię kilku z nich: kierownika szkoły Jana Niewalkiewicza, Bałażeja Piroga, braci Kazimierza, Błażeja i Jana Delektów, Michała Majowicza, Stanisława Komięgę i Józefa Orszaka, Alojzego Partykę, Pawła Sikorę, Walentego Surdykę, Wojciecha i Sebastiana Pirogów, Jana i Michała Katów, Tomasza Kopra, Marcina Szewczyka, który przez ponad 20 lat pełnił stanowisko wójta, Jakuba Lacha, Marcina Piroga, który posiadał jedno z największych gospodarstw i nowocześnie nim zarządzał.
     W pamięci mieszkańców i dokumentach zapisali się także jako lokalni działacze: Marcin Radomski, Józef Rodzeń, Sebastian Majka, bracia Józef i Marcin Wąsikowie, Tomasz Chamot, Franciszek Ferenc, Sebastian Czubat, a także Walenty Bochenek - kolejny wójt, znany z odezwy do mieszkańców w sprawie budowie kościoła w Kamieniu, czy Tomasz Koprer ale także wielu innych, którzy pozostali tylko w pamięci swoich rodzin i sąsiadów.


     Główną ostoją polskości był w czasie zaborów kościół, stąd należy przypomnieć osobę pierwszego duszpasterza Ks. ekspozyta Ignacego Antoniewskiego. To on organizował naszą pierwszą parafię i kierował pracami budowy kościoła, angażując się także w lokalną działalność społeczną, edukacyjną, kulturalną i gospodarczą. Patronował Towarzystwu Gimnastycznemu „Sokół” i był pierwszym Prezesem Straży Pożarnej. Przyczynił się do osiedlenia się w Kamieniu rodziny Kędziorów i Borkowskich, pierwszych kamieńskich przedsiębiorców oraz nauczycielskiej rodziny Kogutów.
     Rzadko wspominamy o udziale w historii Kamienia hrabiny Marii Karoliny Resseguier i zarządcy jej dóbr, Józefie Pawliku, pochowanym na przykościelnym cmentarzu.
     O działalności patriotycznej w okresie zaborów świadczy wybudowanie przez Radę Gminną pomnika z okazji 500-lecia zwycięstwa pod Grunwaldem z inicjatywy Stowarzyszenia Sokół.
     Z kroniki Konstantego Radomskiego dowiadujemy się, że podczas uroczystości poświęcenia tego pomnika wystawiono sztukę pt. Kościuszko pod Racławicami i śpiewano pieśni patriotyczne.
     Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości na terenie naszej gminy były bardzo trudne. Przechodzący przez te okolice front I Wojny Światowej pozostawił po sobie ogromne zniszczenia. Wielu młodych ludzi nie wróciło z wojny, panowała bieda, struktury państwowe i samorządowe dopiero się organizowały. Przygnębiający obraz powojennej Polski nie zniechęcił ludzi do działania. Świadomość tego, że znowu mamy wolną Polskę zmobilizował ludzi do aktywności i wysiłku. Można też było odwołać się do przedwojennego doświadczenia lokalnych działaczy, aby sprawniej przystąpić do odbudowy kraju.
     Wtedy to Rada Gminna wykupiła od hrabiny Ressenger karczmę w Prusinie, którą adaptowała na szkołę oraz karczmę w Kamieniu, którą przeznaczono na potrzeby administracji gminnej, szpital i posterunek policji. W krótkim czasie wybudowano szkoły w Podlesiu i Krzywej Wsi, a w 1923 roku ukończono budowę okazałej, jak na owe czasy, szkoły w Kamieniu. Przybyło w tym okresie ludzi umiejących czytać i pisać, coraz więcej młodzieży kontynuowało naukę w szkołach średnich w okolicznych miastach.
     W Kamieniu podjęli pracę nauczyciele, których wielu z nas jeszcze pamięta: Wanda i Jan Barańscy, Ludwika Argasińska, Matylda i Adam Sawiccy, czy katecheta ks. Wojnarowski.


     Szkoły stawały się centrami życia kulturalno-oświatowego wsi. Na przykład w 1933 roku kierownik szkoły w Kamieniu Jan Barański i nauczycielka tej szkoły Ludwika Argasińska zakładają Koło Towarzystwa Szkoły Ludowej, które liczyło w pewnym okresie kilkudziesięciu członków. Organizacja ta prowadziła 5 czytelni, w których książki i czasopisma rotacyjnie przenoszone były z jednej do drugiej miejscowości, organizowała dla mieszkańców uroczystości rocznicowe Odzyskania Niepodległości, Cudu nad Wisłą w 1920 roku, uchwalenia Konstytucji 3. Maja, Dni Morza i wiele innych.
     Nauczyciele pracowali społecznie w Kółku Rolniczym, w Kasie Gminnej, Radzie Gminy, pomagając w pracach biurowych i udzielając potrzebującym pomocy prawnej.


     Zasłużonym dla naszej wsi nauczycielem jest Pani Wanda Barańska, znana ze swojej działalności w Kole Gospodyń Wiejskich. Jej praca szkoleniowa w zakresie prowadzenia nowoczesnego gospodarstwa domowego jest w pewnym sensie obecna w każdym naszym domu. Ona też założyła bardzo nowoczesny jak na tamte czasy Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet.
     W tym czasie pojawił się też w naszej wsi ruch na rzecz kobiet. Pani Waleria Kiełb z Podlesia, członkini zarządu Kółka Rolniczego, występując w imieniu kobiet, upominała się publicznie o przyznanie im większych praw w wyborach do rad i zarządów.
     To także czasy, kiedy rozwijało się intensywnie rzemiosło, takie jak kowalstwo, tkactwo, powroźnictwo, szewstwo, stolarstwo, kołodziejstwo, olejarstwo. Narzędzia z tego okresu możecie Państwo zobaczyć w Skarbnicy Pamięci znajdującej się w starej szkole w Kamieniu.
     Jednocześnie wkracza nowoczesne rolnictwo w postaci Kółka Rolniczego pod patronatem ówczesnego Proboszcza ks. Antoniego Grabskiego. Wielu mieszkańców wsi angażowało się w rozwój tej instytucji i propagowanie nowych sposobów uprawy, na przykład pan Marcin Piróg czy pan Miazgowicz z Nowego Kamienia.
     Także z tego okresu wywodzi się tradycja zakładania przydomowych sadów. W 1933 r. przy Kołku Rolniczym powstało Koło Sadownicze, kierowane przez Jana Mędralę, mające na celu edukację w tej dziedzinie. Jeden kompleks sadów powstał w Kamieniu od Szlamówki do Skarbówki, a drugi w Prusinie w okolicach gospodarstwa Adama Piroga.
     Ten pełen entuzjazmu i sukcesów okres w naszej lokalnej historii minął szybko, gdyż kolejna wojna i kolejna utrata niepodległości zniszczyły część tego dorobku. Nie zniweczyły jednak całkowicie zaszczepionej w mieszkańcach naszej wsi przepełnionej patriotyzmem pasji społecznikowskiej.
     W czasie okupacji w domach Ignacego Wąsika i Konstantego Radomskiego prowadzone było tajne nauczanie, wspólne słuchanie polskiego radia, a w domu Wojciecha Guzika czytano polską prasę.
     Po wojnie ponownie szkoły stały się centrami polskości i tradycji. Należy tu przypomnieć osobę ówczesnego nauczyciela, Adam Makucha, który całe swoje życie poświecił nauczaniu i pracy z młodzieżą, a także Helenę i Wiktora Legutków. Osoby, dla których nasza miejscowość stała się rodzinnym domem.
     Jedną z widocznych jeszcze pamiątek po Wiktorze Lagutko jest wybudowany w 1950 r. Dom Ludowy, noszący obecnie nazwę Gminnego Centrum Kultury.
     Ale powstawały też nowe przedsiębiorstwa spółdzielcze, którymi kierowali ludzie zaangażowani nie tylko w swoją pracę zawodową, ale i działalność na rzecz społeczności lokalnej: Kierownik Banku Spółdzielczego - Alojzy Madej, Kierownik Kółka Rolniczego - Piotr Lebida, zarządzający mleczarnią - Bolesław Piela, cegielnią - Józef Majka i gminną spółdzielnią Samopomoc Chłopska - Emilia Nicał.
     Ostatni okres 10 lat był bardzo korzystny dla rozwoju kultury w naszej gminie. Dzięki bardzo dobrej i pełnej osobistego zaangażowania pracy Pana Wójta Ryszarda Bugla i samorządu gminnego dokonano bardzo wielu inwestycji służących rozwojowi kultury. Wykonano remonty i adaptacje remiz Ochotniczych Straży Pożarnych oraz zabezpieczono pomieszczenia dla świetlic i odpowiednio je wyposażono. Zorganizowano także orkiestrę Straży Pożarnej, Skarbnicę Pamięci, szkołę muzyczną, przedszkole gminne i parafialne, piękny park, który stosownie zaopatrzono m.in. w sprzęt dla celów rekreacji i wypoczynku oraz przeprowadzono wiele innych inwestycji, które długo by wyliczać, a obecnie bardzo ważną i okazałą jest rozpoczęcie budowie nowego domu kultury.


     Bardzo dobrze prosperuje Gminne Centrum Kultury oraz biblioteki. Głośne w kraju stały się cykliczne Koncerty Harmonijek Ustnych i Sploty Wiklinowe. Uroczystości te są staranie przygotowywane, za co należą się słowa uznania i podziękowania wszystkim pracownikom i Panu dyrektorowi.
     Pozytywne zmiany i rozwój gminy doceniła Krajowa Kapituła Konkursu na Mistrza Gospodarności, gminę Kamień do 10-tki najlepiej zarządzanych gmin w Polsce, a jest ich 1.500 w Polsce. Ten wynik mówi wszystko, jest to sukces osobisty Wójta, któremu należą się słowa uznania i podziękowania oraz całej gminy.

 

     Dzisiejszy Kamień jest piękny, bogaty i nowoczesny, jednocześnie zakorzeniony w tradycji ludowej, jak i lokalnej kulturze."
     Następnie głos zabrał Profesor Kazimierz Ożóg. Dziękując za zaproszenie, stwierdził, że spotkanie to jest wyrazem wdzięczności dla ludzi za ich społeczną pracę na rzecz kultury i lokalnej tradycji.


     W imieniu organizatorów wręczył pamiątkową statuetkę dla dr. Jana Kutyły, podkreślając, że opracowany przez niego słownik „Gwary Lasowiackiej Kamienia i okolicy na Rzeszowszczyźnie” jest dziełem o wielkiej wartości naukowej oraz ogromnym darem dla społeczności kamieńskiej.

Profesor Kazimierz Ożóg i autor słownika gwary kamieńskiej dr Jan Kutyła

     Wójt gminy Ryszard Bugiel w swym wystąpieniu złożył podziękowanie wszystkim osobom zaangażowanym w rozwój kulturalny gminy, za ich trud, wysiłek i starania włożone w realizację szeregu twórczych inicjatyw, które przyczyniły się do rozwoju naszej gminy w mijającym stuleciu.


     Wyraził uznanie dla członków Towarzystwa Przyjaciół Kamienia, w szczególności jego kierownictwu. Z kolei Prezes Zarządu Towarzystwa Ziemi Niżańskiej Stanisław Gawryś pogratulował zarządowi Towarzystwa Przyjaciół Kamienia osiągnięć w pracy na rzecz rozwoju kultury i tradycji swojego środowiska.

     W niezwykle podniosłej atmosferze wręczono pamiątkowe statuetki z dedykacją o treści: „Zasłużonym w krzewieniu kultury i tradycji lokalnej w Gminie Kamień".


     Tytuł ten otrzymali: Janina Krawczyk-Włoch, dr Jan Kutyła, dr. Sławomir Kułacz, dr Sławomir Ożog, Krystyna Hanus, Anna Szewczyk, Edwarda Konior, Józef Ożóg, Alicja Hawro, Bernadeta Majowicz, Genowefa Saj, Mirosław Piędel, Jerzy Bednarz, Rodzina Radomskich, Rodzina Barabaszów, Rodzina Barańskich, Profesor Kazimierz Ożog, ks. dr Mark Story, ks. Prałat Tadeusz Wójcicki, Maria i Edward Piróg, Helena i Jan Orszak, Zofia Bednarz, Stanisław Bednarz, Józef Łach, Zespół Muzyczny Rodziny Cebulów, dr Andrzej Rurak, Wiktor Legutko, Józef Czubat, Ryszard Bugiel, Zbigniew Dudek i Krystyna Bolko.

     Ważnym punktem spotkania było wystąpienie pana Tadeusz Krawczyka, który poinformował zebranych o fundacji ś.p. Jacka Krawczyka i przekazał wszystkim zebranym opracowaną przez Katolicki Uniwersytet Lubelski książkę pod tytułem „Drogami Świętości Jacka Krawczyka”.
Podczas spotkaniu koncertowała kapela pod kierownictwem Edwarda Piroga w składzie: Paweł Pieróg, Marcin Sitarz, Michał Zając, Kamil Bałut i Dawid Bałut.


     Imprezie towarzyszyła wystawa starych zdjęć związanych z kulturą naszej miejscowości, którą przygotowała Bernadeta Majowicz.


opracował JC Kamień, Sierpień 2018 r.